Τσάι του Βουνού. Το περιζήτητο & δημοφιλές, ορεινό βότανο

  Τσάι του βουνού, ή αλλιώς «Σιδερίτης». Πασίγνωστο και περιζήτητο για τις πολυάριθμες ιδιότητες και το υπέροχο άρωμά του, το βότανο που κατεξοχήν συναντάται στα ψηλά βουνά και τις απότομες πλαγιές, αποτελεί ένα πολύτιμο δώρο της φύσης.

  Πρόκειται για αγγειόσπερμο πολυετές φυτό, δικοτυλήδονο, που ανήκει στην οικογένεια των λαμιιδών ή χειλανθών. Το γένος Σιδηρίτης (Sideritis),  περιλαμβάνει 150 περίπου είδη που αυτοφύονται στις παραμεσόγειες χώρες, τις Καναρίους νήσους και την Βόρειο Ασία. Στην Ελλάδα φύονται 17 είδη, εκ των οποίων ένα από τα γνωστότερα είναι το «τσάι του Παρνασσού» ή «τσάι του Βελουχιού» (Sideritis Raeseri - Σιδηρίτιδα του Ράσερ), που απαντάται στον Παρνασσό, το Βελούχι και σε άλλα βουνά της Ευρυτανίας, της Αιτωλίας, της Δωρίδας, της Φθιώτιδας και της νότιας Πίνδου.

  Ο βλαστός του φτάνει σε μήκος περίπου τα 30-40 εκατοστά. Είναι λεπτός, χνοώδης, απλός και σπάνια διακλαδισμένος, λίγο ξυλώδης στη βάση. Στο κάτω μέρος του αναπτύσσονται φύλλα πράσινου χρώματος και σχήματος λογχοειδούς, με κολλώδη υφή και λευκό χνούδι, ενώ στο πάνω μέρος βρίσκονται τα άνθη ομαδοποιημένα σε ταξιανθίες, τα οποία έχουν χρώμα κίτρινο, αρκετά έντονο στις ακραίες ταξιανθίες.


 Ο σιδερίτης αυτοφύεται σε μεγάλα υψόμετρα. Προτιμά τα ξηρικά, ασβεστολιθικά εδάφη, γι αυτό και συναντάται κυρίως σε απότομες βουνοπλαγιές, στις ρωγµές ή στα κοιλώµατα των ασβεστολιθικών βράχων όπου µπορεί να σταµατά το χώµα, σε εδάφη γεμάτα ασβεστολιθικά συντρίμµατα (οι λεγόμενες «σάρες» ή «χαλιάδες») και γενικά σε πετρώδεις περιοχές, είτε µεµονωµένα είτε σε φυτοκοινωνίες.

 Στις μεσογειακές χώρες χρησιμοποιείται ευρύτατα ως αφέψημα, ειδικά κατά την διάρκεια του χειμώνα ή σε περιπτώσεις κρυολογήματος. Το υπέροχο και ανεξάντλητο άρωμά του, οι πολύτιμες φαρμακευτικές ιδιότητες  (αναλγητικές, επουλωτικές, αντιοξειδωτικές, αγχολυτικές), και το γεγονός ότι το αυθεντικό κι αυτοφυές τσάι το συναντά κανείς μόνο στα κορφοβούνια, κάνουν πάρα πολύ κόσμο να παίρνει κάθε καλοκαίρι «τα βουνά και τα λαγκάδια», προς αναζήτηση αυτού του αρωματικού θησαυρού.

  Δυστυχώς, η υπερβολική και όλο και αυξανόμενη εμπορική ζήτηση και κατανάλωση τσαγιού τα τελευταία χρόνια, οδηγούν στην δραματική μείωση και εξαφάνιση του αυτοφυούς σιδερίτη από τα ελληνικά βουνά, αν και το φυτό πλέον καλλιεργείται για να καλυφθούν οι ανάγκες.  Το πιο συνηθισμένο και σημαντικότερο λάθος (?) που γίνεται κατά την συγκομιδή τσαγιού επάνω στα βουνά, είναι ότι οι περισσότεροι το ξεριζώνουν αντί απλά να κόψουν μόνο τον χρήσιμο βλαστό... επίσης, αρκετοί είναι αυτοί που μαζεύουν το τσάι πολύ πριν ωριμάσει ή μαζεύουν όσο περισσότερο μπορούν χωρίς να αφήνουν πίσω τους ούτε έναν βλαστό, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει η δυνατότητα να πέσει ο σπόρος και να εξαπλωθεί περαιτέρω το φυτό.

  Οφείλουμε όλοι μας ανεξαιρέτως να είμαστε προσεκτικοί και να σεβόμαστε το βουνό σαν οντότητα (καθώς και οτιδήποτε έχει σχέση με αυτό) όταν απλά το επισκεπτόμαστε ή το εξερευνούμε, πόσο μάλλον όταν πρόκειται να πάρουμε-αφαιρέσουμε κάτι από εκεί, το οποίο μας είναι χρήσιμο μεν, αλλά θα θέλαμε σίγουρα να το ξαναβρούμε δε!

   Ας δούμε μερικές όμορφες εικόνες κατά την συγκομιδή του τσαγιού, από καλοκαιρινές εξορμήσεις που έχουμε πραγματοποιήσει έως τώρα στα περήφανα κι αμόλυντα βουνά της περιοχής μας:  

Sideritis Raeseri, το ελληνικό Τσάι του Βουνού.

Συγκομιδή τσαγιού σε υψόμετρο 2.000 μέτρων, στις απότομες πλαγιές της Φτέρης.

Σιδερίτης μαζί με περδικάκι, ακόμη ένα αρωματικό φυτό των βουνών.

Δυτικά Άγραφα. Τυπικό ασβεστολιθικό πεδίο, όπου ευδοκιμεί το αυτοφυές τσάι.

Άγουρο τσάι, λίγο πριν δημιουργηθούν οι πρώτες ταξιανθίες.

Τσάι στην Χελιδόνα.

Συγκομιδή τσαγιού στην Χελιδόνα, με φλόμο (βερμπάσκο) τριγύρω μας. Τα ξηρικά εδάφη σαν κι αυτό στην φωτογραφία, είναι ιδανικά για τα δυο αυτά βότανα.

Φρεσκοανθισμένο και ευωδιαστό!

Εφόδια για τον χειμώνα!

«Τσάι του Βελουχιού», στο Παναιτωλικό όρος.

Μοσχοβολούν οι πλαγιές!

Συγκομιδή τσαγιού σε απότομη πλαγιά του Παναιτωλικού Όρους.

Ταξιανθίες τσαγιού πάνω από σάρες και γκρεμούς...

Sideritis raeseri στο Παναιτωλικό, φυτρωμένο σε κάθετο γκρεμό, μέσα (!) σε βράχο...
Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη από απόσταση, με zoom. Φυσικά και δεν καταφέραμε να το μαζέψουμε, για ευνόητους λόγους...

Αυτοφυές τσάι μετά την συγκομιδή. Πρέπει να φροντίζουμε ώστε οι ρίζες του φυτού να παραμένουν ΆΘΙΚΤΕΣ, καθώς και να μην κόβουμε όλα τα άνθη, ώστε να πέφτει σπόρος και να πολλαπλασιάζεται το φυτό.

Παναιτωλικό Όρος.

Συλλογή τσαγιού στο Παναιτωλικό όρος.

Αυτοί οι «κόμποι» (ταξιανθίες) στον βλαστό του σιδερίτη, κρύβουν μέσα τους τον σπόρο που βοηθά στην εξάπλωση του φυτού.

Τσάι του Βουνού μαζί με περδικάκι. Στον ορίζοντα, τα Αγραφιώτικα βουνά.

Τσάι και ρίγανη (origanum vulgare), τα δυο πασίγνωστα βουνίσια βότανα.

Τσάι του βουνού (ποικιλία sideritis raeseri) φυτεμένο σε γλάστρα. Η φύτευση έγινε με σπόρους που συλλέχθηκαν από αυτοφυές τσάι, του Παναιτωλικού όρους.


Έναν μήνα μετά.