Ρίγανη η αρωματική. Το... απόλυτο μυρωδικό (και όχι μόνο!)

  Και ποιός δεν την έχει χρησιμοποιήσει στην μαγειρική... ποιός δεν έχει απολαύσει την μεθυστική ευωδία και την μοναδική της γεύση σε τόσα και τόσα φαγητά! Ρίγανη. Το κατεξοχήν μεσογειακό βότανο με τις πολλές ιδιότητες, που ο νους το συνδέει απευθείας με πληθώρα εδεσμάτων, το συναντάμε σχεδόν παντού στην χώρα μας αφού η φύση το προσφέρει απλόχερα.

  Πρόκειται για αγγειόσπερμο πολυετές αρωματικό φυτό, δικοτυλήδονο, που ανήκει στην οικογένεια των λαμιιδών ή χειλανθών. Η ρίγανη, ή αλλιώς «ορίγανον το κοινόν» ή "origanum vulgare" είναι  ένα από τα 54 είδη του γένους Origanum. Η λέξη «ορίγανο» είναι σύνθετη και αποτελείται από τις λέξεις όρος (βουνό) + γάνος (λαμπύρισμα, στολίδι). Άρα, «ορίγανο» σημαίνει «στολίδι που λαμπρύνει το βουνό».

 Είναι ιθαγενές φυτό της Μεσογείου, της Κεντρικής Ασίας αλλά και της Βόρειας Αφρικής, και εισήχθη στη Νέα Ζηλανδία, τη Βενεζουέλα και σε μέρη της Βόρειας Αμερικής. Φύεται σε πετρώδη, ασβεστολιθικά και ξηρικά εδάφη, σε πρανή και σε λιβάδια, από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι τις ηλιόλουστες πλαγιές και την αλπική ζώνη στις κορυφές των βουνών. Η ελληνική άγρια ρίγανη, έχει την επιστημονική ονομασία "Origanum Vulgare subsp. Hirtum", και είναι η καλύτερη ρίγανη παγκοσμίως.

  Ο βλαστός της είναι λίγο χνουδωτός, ξυλώδης και φτάνει σε μήκος τα 20 έως 80 εκατοστά. Έχει φύλλα αντίθετα, καρδιοειδούς σχήματος με μίσχο και με σκούρο πράσινο χρώμα. Στο πάνω μέρος διακλαδίζεται και σχηματίζει ανθοφόρες κεφαλές με πυκνές ταξιανθίες και μικρά, λευκά άνθη. Ολόκληρος ο βλαστός έχει έντονο και ευχάριστο άρωμα, με εξαίρεση τα φύλλα του κάτω μέρους, τα οποία έχουν λιγότερο ή σχεδόν καθόλου άρωμα. Είναι φυτό με ελάχιστες απαιτήσεις όσον αφορά την ανάπτυξή του. Η κυριότερη από αυτές είναι... ο ήλιος, αν και το φυτό είναι ανθεκτικό σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Συχνά καλλιεργείται, αλλά η πιο ποιοτική και πλούσια σε άρωμα (και άλλες ιδιότητες) ρίγανη είναι η αυτοφυής (άγρια), και ειδικά αυτή που φύεται στα βουνά, σε μεγάλα υψόμετρα.

  Έχει πολυάριθμες σημαντικές ιδιότητες, οι οποίες οφείλονται στο αιθέριο έλαιό της, το ριγανέλαιο. Σε αυτό, περιέχονται οι ουσίες καρβακρόλη και θυμόλη οι οποίες δρουν συνδυαστικά και στις οποίες αποδίδονται οι ισχυρές βιολογικές δράσεις της ρίγανης, όπως αντιοξειδωτικές (12 φορές περισσότερη αντιοξειδωτική δράση από το πορτοκάλι, 30 από την πατάτα και 42 από το μήλο), αντιβακτηριακές, αντιικές, αναλγητικές (σε μύες, δόντια) ανακούφιση από τον βήχα, τον πονοκέφαλο, την δυσπεψία, το φούσκωμα, το άσθμα. Η αποξηραμένη ελληνική ρίγανη έχει την μεγαλύτερη περιεκτικότητα ριγανέλαιου από οποιαδήποτε άλλη ποικιλία ρίγανης παγκοσμίως. Επίσης, η ρίγανη έχει αντικαρκινικές ιδιότητες και αποτελεί πολύ καλή πηγή φυτικών ινών, σιδήρου και β-καροτίνης, και είναι το βότανο με την μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε βιταμίνη C. Οι θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού ήταν γνωστές από την αρχαιότητα. Στην αρχαία Ελλάδα η ρίγανη ήταν σύμβολο χαράς και ευτυχίας και στις γαμήλιες τελετές φτιαχνόταν στεφάνια με τα κλαδιά της. Ο Αριστοτέλης ανέφερε ότι αν κάποιο κατσίκι είχε τραυματιστεί από βέλος, μόλις έτρωγε ρίγανη η πληγή του έκλεινε...
  
  Το παράδοξο είναι ότι, η ρίγανη δεν μας είναι και τόσο γνωστή για τις παραπάνω  ιδιότητες, όσο για την ιδιότητα που έχει ως το βασικότερο καρύκευμα των χωρών της Μεσογείου και βασικό συστατικό της Ελληνικής, αλλά και της Ιταλικής κουζίνας. Όχι πως αυτό είναι κάτι ασήμαντο, βεβαίως. Η νοστιμιά και οι γεύσεις που δημιουργούνται με την προσθήκη της ρίγανης σε πολλά φαγητά, είναι ασύλληπτες! Η ρίγανη είναι απόλυτα συνδεδεμένη και ταιριάζει όσο τίποτα άλλο, με πολυαγαπημένα φαγητά όπως η χωριάτικη σαλάτα και τα ψητά κρεατικά (ιδίως το χοιρινό), ενώ ατέλειωτη είναι η λίστα με διάφορες άλλες χρήσεις της στην μαγειρική. Λιγότερο συχνά, χρησιμοποιείται και ως αφέψημα.

  Η συλλογή της ρίγανης γίνεται κατά την περίοδο της πλήρους ανθοφορίας της (Ιούλιος - Αύγουστος), κόβοντας τους βλαστούς σε ύψος 4-5 εκατοστά πάνω από το έδαφος, με προσοχή ώστε να μην ξεριζώνεται το φυτό. Η ρίγανη δεν πρέπει να συλλέγεται όταν το φυτό είναι βρεγμένο (π.χ. μετά από βροχή). Επίσης, όταν συλλέγεται δεν πρέπει να τοποθετείται στοιβαγμένη μέσα σε νάιλον σακούλες, σακιά κτλ. για την μεταφορά της. Και στις δυο παραπάνω περιπτώσεις, μαυρίζει και αχρηστεύεται. 

  Μετά την συλλογή, συγκεντρώνεται σε ματσάκια τα οποία τα κρεμάμε ανάποδα σε κάποιο στέγαστρο ή ταβάνι, μακριά από το φως του ήλιου και την υγρασία, προκειμένου να αποξηρανθεί. Η σωστή ξήρανση επιτυγχάνεται όταν η ρίγανη έχει πάρει ένα πράσινο - ελαφρώς κίτρινο χρώμα, περίπου 10 με 15 μέρες μετά την συγκομιδή. Έπειτα, τρίβεται μέσα σε μεγάλα δοχεία ή λεκάνες και περνά από κόσκινα προκειμένου να γίνει η διαλογή και να πάρουμε το προϊόν, έτοιμο προς χρήση. Συσκευάζεται σε βάζα ή δοχεία με καπάκι που κλείνει αεροστεγώς (το ιδανικότερο) για να συγκρατείται το πλούσιο άρωμα, και τοποθετείται σε σκιερό και δροσερό μέρος, μακριά από υγρασία.

  Ας δούμε μερικές όμορφες εικόνες από αυτό το πολύτιμο αρωματικό φυτό, η καλύτερη ποικιλία του οποίου, έχουμε την τύχη να φιλοξενείται στην ελληνική φύση!

Origanum Vulgare subsp. Hirtum, με φόντο τις άγριες βουνοκορφές του Παναιτωλικού....

Συλλογή ρίγανης σε υψόμετρο 1.700 μέτρων, στο Παναιτωλικό όρος. Η ηλιόλουστη αλπική ζώνη των βουνών αποτελεί το ιδανικότερο ενδιαίτημα για άγρια ρίγανη εξαιρετικής ποιότητας.

 Πριν την ανθοφορία.

Τυπικό υποαλπικό λιβάδι, ιδανικός τόπος για την εξάπλωση και την καλύτερη ανάπτυξη της ρίγανης. Μέρη σαν κι αυτό, φιλοξενούν τεράστιες ποσότητες άγριας ρίγανης.

 Oreganum vulgare σε πλήρη άνθιση. Μόνο τότε γίνεται η συγκομιδή.

Φύλλα αντίθετα, καρδιοειδούς σχήματος, ελαφρώς χνουδωτά στο κάτω μέρος.
 Βλαστός ξυλώδης, λίγο χνουδωτός επίσης.

Την συναντάμε σε όλες τις κορφές!


Άγρια βουνά, άγρια ρίγανη.

Τσάι του βουνού (Sideritis Raeseri) μαζί με ρίγανη! Αρωματικοί θησαυροί των ελληνικών βουνών...

Το πάνω μέρος του βλαστού, με τα τρυφερά φύλλα, τα άνθη και το πιο έντονο άρωμα.

 Μετά την συγκομιδή, η ρίγανη θα παραμείνει ανάποδα κρεμασμένη σε σκιερό μέρος, μακριά από υγρασία, ώσπου να ξεραθεί.

Αποξηραμένα ματσάκια ρίγανης, έτοιμα για τρίψιμο. Το κάτω μέρος κάθε βλαστού το έχουμε καθαρίσει από τα φύλλα, κατά την συγκομιδή (δηλαδή όταν είναι χλωρή η ρίγανη).
Τα φύλλα αυτά είναι λιγότερο τρυφερά & λιγότερο αρωματικά, ή συνήθως είναι μαυρισμένα & κιτρινισμένα, οπότε δεν είναι επιθυμητό να βρίσκονται μέσα στο τελικό προϊόν, καθώς υποβαθμίζεται η ποιότητά του.

Διαλογή ρίγανης. Αφού τρίψουμε (με τα χέρια) τα αποξηραμένα ματσάκια ρίγανης, την περνάμε (σε δόσεις) από κόσκινο και αφαιρούμε όλα τα μικρά, ξυλώδη κομμάτια/κλαδάκια των βλαστών που έσπασαν κατά το τρίψιμο και ανακατεύτηκαν με τα φύλλα. Προσέχουμε να μην το παρακάνουμε με το τρίψιμο ώστε το προϊόν να μην μετατραπεί σε σκόνη, γιατί τότε χάνει πιο εύκολα το άρωμά του.
Το τελικό τρίψιμο, γίνεται ακριβώς πριν προσθέσουμε την ρίγανη στο φαγητό, ώστε να απελευθερωθεί  όσο το δυνατόν περισσότερο άρωμα...